Lezers laten sporen achter in boeken. Namen, aantekeningen,
opmerkingen en markeringen in oude drukken geven een beeld van de historische
lezer en gebruiker van boeken. ABO (Annotated Books Online) is een digitale
onderzoeksomgeving waar boeken met bijzondere leessporen ontsloten worden. Onderzoekers kunnen er oude drukken met
bijzondere leessporen raadplegen en verrijken met nieuwe gegevens. Met behulp
van innovatieve software kunnen zij niet alleen de notities van oude lezers
vergelijken, maar deze ook bewerken en digitaal beschikbaar maken en vertalen. De
boeken die zijn opgenomen in Annotated Books Online zijn afkomstig uit
universitaire collecties vanuit de hele wereld en is ook daarom uniek.
De Short Title Catalogus Vlaanderen, de bibliografie van het in Vlaanderen gedrukte boek vóór 1801, neemt sinds dit jaar links op naar integraal gedigitaliseerde exemplaren van werken die in de databank zijn beschreven. Hierdoor is het mogelijk vanuit een STCV-record ineens een digitaal exemplaar te raadplegen. In eerste instantie werden 1042 van de Universiteitsbibliotheek Gent opgenomen. Ondertussen heeft ook de Universiteitsbibliotheek Antwerpen links naar 152 gedigitaliseerde exemplaren toegevoegd. Het betreft exemplaren uit zowel de afdeling Historische Collecties van de Universiteitsbibliotheek als uit de bibliotheek van het Ruusbroecgenootschap.
De bibliotheek, die op het moment druk doende is delen van haar collectie te scannen voor onder meer het Flandrica.be-project, zal in de toekomst links naar nieuw gedigitaliseerde exemplaren consequent doorgeven voor opname in STCV.
Wie in STCV gericht wil zoeken naar gedigitaliseerde exemplaren, kan gebruik maken van een filter op het scherm 'Geavanceerd zoeken'. Bij een zoekopdracht kunt u aangeven dat u alleen titels wilt zien waarvoor een online kopie beschikbaar is.
Via de website Digital Special Collections van de Universiteitsbibliotheek Leiden kunnen meerdere handschriften,
oude drukken online worden bekeken.
Zie bijvoorbeeld de hoogtepunten
van de Middelnederlandse literatuur uit de bibliotheek:
- Dirc Potter: Der minnen loep
(hs. LTK 205)
- Hendrik van Veldeke: Servaeslegende
(hs. BPL 1215)
-
Lodewijk van Velthem: Voortzetting van de Spiegel historiael (hs. BPL 14 E)
- Godfried van Wevel: Vanden twaelf dogheden (hs. LTK 1029)
- Ferguut, Diederic van Assenede: Floris ende Blanchefloer, Der
historien bloeme (levensverhalen van de twaalf discipelen op rijm), Esopet,Dietsche
doctrinale (hs. LTK 191)
- Jan de Weert: Nieuwe doctrinael, Lied op de moord op Floris V(hs.
LTK 194)
- Roman van Heinric ende Margrietevan Limborch en Penninc en Pieter
Vostaert: Roman van Walewein (hs. LTK 195)
- Den spyeghel der salicheyt van Elckerlijc (ex. 1497 H 14)
The Belgian War Press is het resultaat
van een grootschalige project om Belgische kranten digitaal te bewaren en te
ontsluiten. Op de nieuwe website staan enkele honderden vrij consulteerbare titels van
Belgische clandestiene bladen uit de beide wereldoorlogen: La Voix des Belges, De
Werker, België Vrij, La Libre Belgique en vele andere nieuwsbladen die in het
geheim werden geschreven, gedrukt en verspreid.
De website bevat niet alleen een
virtuele collectie oorlogspers, maar is tevens een geactualiseerde catalogus
van alle bekende clandestiene en gecensureerde kranten en tijdschriften uit
beide wereldoorlogen in België. Omwille van de beperkingen die het auteursrecht
oplegt, kan op enkel de clandestiene pers uit de beide wereldoorlogen via
internet geraadpleegd worden. De gecensureerde pers is te raadplegen in de
leeszaal van het SOMA in Brussel.
Flandrica.be is een portaalsite met integraal gedigitaliseerd materiaal uit Vlaamse erfgoedbibliotheken. De zes partners van de Vlaamse Erfgoedbibliotheek selecteerden uit hun enorme collecties enkele honderden bijzondere stukken. Die werden elk in hun geheel gedigitaliseerd en van commentaar voorzien. Het corpus bestaat uit 'Flandrica', publicaties geproduceerd in Vlaanderen of handelend over Vlaanderen, en unica uit het Vlaams patrimonium zoals handschriften. Ze werden gesorteerd naar thema, plaats en periode en ook in digitale rondleidingen gegroepeerd. De database bevat kostbare manuscripten, werk van de groten uit de literatuur, kookboeken, liedjesteksten, catechismussen, studentenaantekeningen en ander historisch materiaal vanaf de Middeleeuwen tot heden.
De meest diepgaande studie over de houtsneden in incunabelen is het proefschrift van Ina Kok uit 1994: De houtsneden in de incunabelen van de lage landen 1475 - 1500 : inventarisatie en bibliografische analyse. Hieruit blijkt onder meer dat houtsneden door drukkers onderling geruild werden en vele malen hergebruikt, al of niet verzaagd, of gecombineerd met andere houtsneden.
Het proefschrift van Ina Kok, nu conservator van Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek (SAB) Deventer, was slechts in enkele exemplaren beschikbaar. Dankzij het SAB en Hes & De Graaf Publishers verschijnt het werk nu in een Engelstalige editie, met illustraties van alle gedrukte houtsnedes, bijgewerkt, herzien en beter toegankelijk gemaak.
Het is bijna zover…
In 2006, tijdens mijn studie Nederlandse taal en letterkunde aan de Universiteit van Utrecht, verschenen de eerste delen van de reeksGeschiedenis van de Nederlandse literatuur. Na ruim vijftig jaar was er een begin van een nieuwe, chronologische geschiedenis van de Nederlandse literatuur. Het eerste deel, Stemmen op schrift, over de Middelnederlandse letterkunde tot 1300, werd geschreven door Frits van Oostrom. Ik las het in een week uit, omdat Van Oostrom er zo goed in geslaagd was een boeiend verhaal te vertellen. Ik kocht en las in de jaren daarna ook de andere delen van de reeks, geschreven door Hugo Brems, Herman Pleij, Karel Porteman en Mieke Smits-Veldt, Wim van den Berg en Piet Couttenier, maar ik wachtte vooral op het tweede deel van Van Oostrom. Inmiddels ben ik afgestudeerd, heb ik de master Boekwetenschap en Handschriftenkunde aan de Universiteit van Amsterdam voltooid en werk ik aan een dissertatie over de boek- en prentuitgever Nicolaes de Clerck (1599-1623). Ik begrijp nu des te meer hoe lastig het is een boek als dat van Van Oostrom te schrijven en hoeveel tijd dat in beslag neemt. Aan andere liefhebbers van het werk van Frits van Oostrom, kan ik nu meedelen dat zijn tweede deel binnenkort in de winkel ligt.
Het nieuwe boek van Frits van Oostrom, Wereld in Woorden, een geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1300-1400, verschijnt officieel op 5 februari bij Uitgeverij Bert Bakker en zal worden gepresenteerd in Gent (meer informatie). Naar verwachting zal het boek omstreeks 1 februari in de Nederlandse boekhandel verkrijgbaar zijn. Voor iedereen die niet kan wachten. Het openingshoofdstuk kan online worden gelezen. Rond de verschijning van het boek is tevens een reeks lezingen voorzien. Zie voor het overzicht hiervan de spreekagenda.
Zie ook:
http://www.fritsvanoostrom.nl/
http://www.fritsvanoostrom.nl/publicaties/boek-in-wording
